Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme
Hanefî fetvâ usûlünün erken dönemlerine dair bilgiler, sonradan telif edilen eserler aracılığıyla günümüze ulaşmaktadır. Erken dönemlere dair ilk bilgiler Ebü'l-Leys es-Semerkandî tarafından Kitâbü'n-Nevâzil ile Uyûnü'l-mesâil isimli eserlerde bir araya getirilmiştir, ancak Hanefî fet...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Nevsehir Haci Bektas Veli University
2024-12-01
|
| Series: | Umde Dini Tetkikler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4257012 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1841544088538578944 |
|---|---|
| author | Mehmet Büyükmutu |
| author_facet | Mehmet Büyükmutu |
| author_sort | Mehmet Büyükmutu |
| collection | DOAJ |
| description | Hanefî fetvâ usûlünün erken dönemlerine dair bilgiler, sonradan telif edilen eserler aracılığıyla günümüze ulaşmaktadır. Erken dönemlere dair ilk bilgiler Ebü'l-Leys es-Semerkandî tarafından Kitâbü'n-Nevâzil ile Uyûnü'l-mesâil isimli eserlerde bir araya getirilmiştir, ancak Hanefî fetvâ usûlünün Semerkandî ile teşekkül ettiğini söylememiz mümkün gözükmemektedir. Nitekim Semerkandî’nin görüşlerine yer verdiği isimler ağırlıklı olarak 3./9. yüzyılda yaşamış fakihlerdir ve o döneme kadar fetvâ usûlüne dair birçok kâidenin oluştuğu görülmektedir. Bu durum, sosyal bilimlerin birçok alanında ve Hanefî mezhebi özelinde mezhebin teşekkül sürecinin tedvininden önce olmasının doğal bir sonucu olduğu örneğindeki gibi fetvâ usûlünde de kendini göstermektedir. Semerkandî’nin Hanefî literatürüne katkısı sadece nevâzil türünde günümüze ulaşan ilk eserin ona ait olması değil, bilakis erken dönem fetvâ usûlü kâidelerini ve gelişmelerini kayıt altına alma konusunda ortaya koyduğu fıkhî mesâidir. Nitekim teşekkül, terakki ve tekâmül aşamaları dikkate alındığında İbn Âbidîn’in yaklaşımlarıyla tekâmülünü tamamlayan fetvâ usûlü kâidelerinin ilk dönemlerde birçok hususunun teşekkül etmiş olduğunu göstermesi açısından Semerkandî’nin literatüre yaptığı bu katkı oldukça önemlidir. Bu bağlamda Semerkandî’nin fetvâ usûlüne dair 2./8. ve 3./9. yüzyıllardaki gelişmeleri bir araya getirmesi ve kendi dönemindeki ilerlemeleri ortaya koymasıyla fetvâ usûlünün tedvin sürecini başlatmış olduğu ve bu sürecin önemli bir dönüm noktasını ifade ettiği görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmamızda Hanefi mezhebinin fetva usûlü, tarihi süreç içerisindeki gelişimi, tedvin aşamasında Semerkandi’nin fetva usulüne etkisi ve katkısının boyutları incelenmeye çalışılmaktadır. Araştırma yöntemi olarak ise Kitâbü'n-Nevâzil ile Uyûnü'l-mesâil’deki fetvâ usûlü ile ilgili kâideler incelenmekte, bu kâideler açıklamaları ve varsa örnekleriyle birlikte belirli bir sistematik çerçevesinde gruplandırılmaktadır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-a952c6a326df47dab9f68cd927170262 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2667-4939 |
| language | Arabic |
| publishDate | 2024-12-01 |
| publisher | Nevsehir Haci Bektas Veli University |
| record_format | Article |
| series | Umde Dini Tetkikler Dergisi |
| spelling | doaj-art-a952c6a326df47dab9f68cd9271702622025-01-12T19:24:07ZaraNevsehir Haci Bektas Veli UniversityUmde Dini Tetkikler Dergisi2667-49392024-12-017213717210.54122/umde.1559788371Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İncelemeMehmet Büyükmutuhttps://orcid.org/0000-0003-0191-4069Hanefî fetvâ usûlünün erken dönemlerine dair bilgiler, sonradan telif edilen eserler aracılığıyla günümüze ulaşmaktadır. Erken dönemlere dair ilk bilgiler Ebü'l-Leys es-Semerkandî tarafından Kitâbü'n-Nevâzil ile Uyûnü'l-mesâil isimli eserlerde bir araya getirilmiştir, ancak Hanefî fetvâ usûlünün Semerkandî ile teşekkül ettiğini söylememiz mümkün gözükmemektedir. Nitekim Semerkandî’nin görüşlerine yer verdiği isimler ağırlıklı olarak 3./9. yüzyılda yaşamış fakihlerdir ve o döneme kadar fetvâ usûlüne dair birçok kâidenin oluştuğu görülmektedir. Bu durum, sosyal bilimlerin birçok alanında ve Hanefî mezhebi özelinde mezhebin teşekkül sürecinin tedvininden önce olmasının doğal bir sonucu olduğu örneğindeki gibi fetvâ usûlünde de kendini göstermektedir. Semerkandî’nin Hanefî literatürüne katkısı sadece nevâzil türünde günümüze ulaşan ilk eserin ona ait olması değil, bilakis erken dönem fetvâ usûlü kâidelerini ve gelişmelerini kayıt altına alma konusunda ortaya koyduğu fıkhî mesâidir. Nitekim teşekkül, terakki ve tekâmül aşamaları dikkate alındığında İbn Âbidîn’in yaklaşımlarıyla tekâmülünü tamamlayan fetvâ usûlü kâidelerinin ilk dönemlerde birçok hususunun teşekkül etmiş olduğunu göstermesi açısından Semerkandî’nin literatüre yaptığı bu katkı oldukça önemlidir. Bu bağlamda Semerkandî’nin fetvâ usûlüne dair 2./8. ve 3./9. yüzyıllardaki gelişmeleri bir araya getirmesi ve kendi dönemindeki ilerlemeleri ortaya koymasıyla fetvâ usûlünün tedvin sürecini başlatmış olduğu ve bu sürecin önemli bir dönüm noktasını ifade ettiği görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmamızda Hanefi mezhebinin fetva usûlü, tarihi süreç içerisindeki gelişimi, tedvin aşamasında Semerkandi’nin fetva usulüne etkisi ve katkısının boyutları incelenmeye çalışılmaktadır. Araştırma yöntemi olarak ise Kitâbü'n-Nevâzil ile Uyûnü'l-mesâil’deki fetvâ usûlü ile ilgili kâideler incelenmekte, bu kâideler açıklamaları ve varsa örnekleriyle birlikte belirli bir sistematik çerçevesinde gruplandırılmaktadır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4257012islamic lawhanafī fatwa methodologyabu’l-layth as-samarqandīadab al-muftīrasm al-muftīkitab al-nawāziladab al-fatwa.hanefî fetvâ usûlükitâbü'n-nevâzilebü'l-leys es-semerkandî,resmü'l-müftîedebü'l-müftîâdâbü'l-fetvâ |
| spellingShingle | Mehmet Büyükmutu Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme Umde Dini Tetkikler Dergisi islamic law hanafī fatwa methodology abu’l-layth as-samarqandī adab al-muftī rasm al-muftī kitab al-nawāzil adab al-fatwa. hanefî fetvâ usûlü kitâbü'n-nevâzil ebü'l-leys es-semerkandî, resmü'l-müftî edebü'l-müftî âdâbü'l-fetvâ |
| title | Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme |
| title_full | Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme |
| title_fullStr | Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme |
| title_full_unstemmed | Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme |
| title_short | Hanefî Fetvâ Usûlünün Oluşumu ve Ebü'l-Leys es-Semerkandî’nin Tedvine Sağladığı Katkı Üzerine Bir İnceleme |
| title_sort | hanefi fetva usulunun olusumu ve ebu l leys es semerkandi nin tedvine sagladigi katki uzerine bir inceleme |
| topic | islamic law hanafī fatwa methodology abu’l-layth as-samarqandī adab al-muftī rasm al-muftī kitab al-nawāzil adab al-fatwa. hanefî fetvâ usûlü kitâbü'n-nevâzil ebü'l-leys es-semerkandî, resmü'l-müftî edebü'l-müftî âdâbü'l-fetvâ |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4257012 |
| work_keys_str_mv | AT mehmetbuyukmutu hanefifetvausulununolusumuveebulleysessemerkandinintedvinesagladıgıkatkıuzerinebirinceleme |