بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن
چرایی وجود تعارض میان روایات معصومان در دو دانش حدیث و اصول فقه بررسی شده است. عالمان اصول فقه برای برون‌رفت از تعارض و به خدمت‌گرفتن روایات متعارض در استنباط فقهی، انگارۀ جمع بین روایات را مورد توجه قرار داده و شیوه‌هایی مبتنی‌بر نظام عرفیِ گفت‌وگو (محاوره)، همچون تقیید مطلقات، تخصیص عمومات، حکومت...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Ferdowsi University of Mashhad
2025-04-01
|
| Series: | فقه و اصول |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jfiqh.um.ac.ir/article_45007_ca1b5b75c128fb7d68ddf63bf516f4ba.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1849330645529001984 |
|---|---|
| author | مهدی اجتهادی عطاآبادی سعید نظری توکلی زینب محمدزاده |
| author_facet | مهدی اجتهادی عطاآبادی سعید نظری توکلی زینب محمدزاده |
| author_sort | مهدی اجتهادی عطاآبادی |
| collection | DOAJ |
| description | چرایی وجود تعارض میان روایات معصومان در دو دانش حدیث و اصول فقه بررسی شده است. عالمان اصول فقه برای برون‌رفت از تعارض و به خدمت‌گرفتن روایات متعارض در استنباط فقهی، انگارۀ جمع بین روایات را مورد توجه قرار داده و شیوه‌هایی مبتنی‌بر نظام عرفیِ گفت‌وگو (محاوره)، همچون تقیید مطلقات، تخصیص عمومات، حکومت و ورود، تقدم نص بر ظاهر، تقدم اظهر بر ظاهر که از آن به «جمع عرفی» یاد می‌شود، به کار بسته‌اند. بااین‌وجود، تمرکز بر الفاظ و ساختار ادبی سخنِ معصوم و راوی، پاسخ‌گوی برطرف‌کردنِ همۀ گونه‌های تعارض نیست. پژوهش حاضر که به‌روش تحلیلی‌توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، نشان می‌دهد که برخی از فقها در مقام برطرف‌کردن تعارض روایات، از روشی به نام «جمع عقلایی» استفاده کرده و در نسبت‌سنجی روایات متعارض، به شرایط حاکم بر عصر صدور روایات نیز توجه داشته و کوشیده‌اند با تحلیل شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عصر معصومان و بدون تمرکز بر ساختار ادبی سخنانِشان، میان روایات به‌ظاهر متعارض، جمع نموده، هم‌گرایی آن‌ها را اثبات کنند. در این مقاله تلاش شده است تا با بازتعریف جمع عقلایی و نسبت‌سنجی آن با جمع عرفی، مزیت‌ها و کاستی‌های هریک نشان داده شود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-3e36d258a1664c99bca8f0ad7f29d9f3 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2008-9139 2538-3892 |
| language | fas |
| publishDate | 2025-04-01 |
| publisher | Ferdowsi University of Mashhad |
| record_format | Article |
| series | فقه و اصول |
| spelling | doaj-art-3e36d258a1664c99bca8f0ad7f29d9f32025-08-20T03:46:50ZfasFerdowsi University of Mashhadفقه و اصول2008-91392538-38922025-04-01571113810.22067/jfiqh.2024.85982.171145007بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آنمهدی اجتهادی عطاآبادی0سعید نظری توکلی1زینب محمدزاده2دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق و اندیشهٔ امام خمینی، پژوهشکدهٔ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایراناستاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایراناستادیار گروه فقه و مبانی حقوق و اندیشهٔ امام خمینی، پژوهشکدهٔ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایرانچرایی وجود تعارض میان روایات معصومان در دو دانش حدیث و اصول فقه بررسی شده است. عالمان اصول فقه برای برون‌رفت از تعارض و به خدمت‌گرفتن روایات متعارض در استنباط فقهی، انگارۀ جمع بین روایات را مورد توجه قرار داده و شیوه‌هایی مبتنی‌بر نظام عرفیِ گفت‌وگو (محاوره)، همچون تقیید مطلقات، تخصیص عمومات، حکومت و ورود، تقدم نص بر ظاهر، تقدم اظهر بر ظاهر که از آن به «جمع عرفی» یاد می‌شود، به کار بسته‌اند. بااین‌وجود، تمرکز بر الفاظ و ساختار ادبی سخنِ معصوم و راوی، پاسخ‌گوی برطرف‌کردنِ همۀ گونه‌های تعارض نیست. پژوهش حاضر که به‌روش تحلیلی‌توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، نشان می‌دهد که برخی از فقها در مقام برطرف‌کردن تعارض روایات، از روشی به نام «جمع عقلایی» استفاده کرده و در نسبت‌سنجی روایات متعارض، به شرایط حاکم بر عصر صدور روایات نیز توجه داشته و کوشیده‌اند با تحلیل شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عصر معصومان و بدون تمرکز بر ساختار ادبی سخنانِشان، میان روایات به‌ظاهر متعارض، جمع نموده، هم‌گرایی آن‌ها را اثبات کنند. در این مقاله تلاش شده است تا با بازتعریف جمع عقلایی و نسبت‌سنجی آن با جمع عرفی، مزیت‌ها و کاستی‌های هریک نشان داده شود.https://jfiqh.um.ac.ir/article_45007_ca1b5b75c128fb7d68ddf63bf516f4ba.pdfتعارض روایاتجمع عقلاییجمع عرفی |
| spellingShingle | مهدی اجتهادی عطاآبادی سعید نظری توکلی زینب محمدزاده بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن فقه و اصول تعارض روایات جمع عقلایی جمع عرفی |
| title | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| title_full | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| title_fullStr | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| title_full_unstemmed | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| title_short | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| title_sort | بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن |
| topic | تعارض روایات جمع عقلایی جمع عرفی |
| url | https://jfiqh.um.ac.ir/article_45007_ca1b5b75c128fb7d68ddf63bf516f4ba.pdf |
| work_keys_str_mv | AT mhdyạjthạdyʿṭạậbạdy bạztʿryfjmʿʿqlạyydrrwạyạtwḵạrbsthạyfqhyận AT sʿydnẓrytwḵly bạztʿryfjmʿʿqlạyydrrwạyạtwḵạrbsthạyfqhyận AT zynbmḥmdzạdh bạztʿryfjmʿʿqlạyydrrwạyạtwḵạrbsthạyfqhyận |