ارزیابی پیامد‌های گسترش کانال‌های آبرسانی از دیدگاه کشاورزان: مورد مطالعه حوزه پایاب سد درودزن فارس
سابقه و هدف: توجه به ساخت و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی به خصوص در حوزه پایاب سدها، از اهمیت زیادی برخوردار است و اجرای این گونه پروژهها قادر است که در کارآیی مصرف آب در بخش کشاورزی، تأثیر زیادی داشته باشد. البته نمیتوان آثار ناخواستهی اجتماعی و احتمالاً تخریبی آن‌ها را از نظر دور داشت، به طو...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2017-05-01
|
| Series: | پژوهش‌های حفاظت آب و خاک |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jwsc.gau.ac.ir/article_3677_d3a7ce4275a0c23a7c5efd489a9938ab.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | سابقه و هدف: توجه به ساخت و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی به خصوص در حوزه پایاب سدها، از اهمیت زیادی برخوردار است و اجرای این گونه پروژهها قادر است که در کارآیی مصرف آب در بخش کشاورزی، تأثیر زیادی داشته باشد. البته نمیتوان آثار ناخواستهی اجتماعی و احتمالاً تخریبی آن‌ها را از نظر دور داشت، به طوری که بعضی از سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های توسعه به هدف‌های مورد انتظار خود دست نمی یابند و در عوض آثار مخرب زیست محیطی به‌جا گذاشته و به نا‌رضایتی اجتماعی دامن می-زنند. با توجه به خشکسالی موجود، کمبود آب و پایین بودن راندمان استفاده از آبهای سطحی در دشت کربال که از دشتهای حوزهی پایاب سد درودزن در استان فارس می‌باشد، سازمان آب منطقهای فارس، توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی در این دشت را در دستور کار خود قرار داده است. از آنجایی که در پی اجرای هر پروژه عمرانی در بستر طبیعت، ارزیابی اقدامات و بررسی پیامد‌های آن به منظور رفع نقایص و بهتر نمودن کار‌های آتی ضروری می‌باشد، هدف این مطالعه، ارزیابی پیامد‌های گسترش کانال‌های آبرسانی از دیدگاه کشاورزان: مورد مطالعه حوزه پایاب سد درودزن بوده است.مواد و روش‌ها: روش این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی، کنترل متغیر‌ها غیر آزمایشی، هدف کاربردی و جمع‌آوری داده‌ها با فن پیمایش بوده است. تعداد جامعه‌ی آماری مورد نظر، 1029 نفر بهره‌بردار برآورد گردید که تعداد نمونه از فرمول کوکران 269 بهره‌بردار در نظر گرفته شد. در این پژوهش از روش نمونه‌گیری دو مرحله‌ای تصادفی استفاده گردید. به این ترتیب که در طبقه‌ی اول چهار بند در نظر گرفته شد (بند امیر، بند فیض‌آباد، بند تیلکان و بند موان). پس از آن در طبقه‌ی دوم، فاز‌های اجرایی در هر بند مشخص گردید که عبارت از فاز مطالعات اجتماعی و مشارکتی، فاز اجرایی و فاز در حال ساخت بودند به دنبال آن تمامی روستا‌ها و مزارع هر فاز مشخص گردید و به تناسب، تعداد بهره‌برداران در هر روستا به تصادف انتخاب شدند. ابزار سنجش پرسشنامه بوده و روایی صوری پرسشنامه توسط یک پانل از متخصصان مربوطه و پایایی آن با انجام مطالعه راهنما تأیید شد. ضریب آلفای کرونباخ این مطالعه بین 54/0- تا 91/0برآورد گردید.یافته‌ها:در خصوص ارزیابی پیامد‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی طرح گسترش کانال‌های آبرسانی حوزه پایاب سد درودزن، بیشتر بهره‌برداران منطقه‌ی مورد مطالعه این اثرات را در حد متوسط و مطلوب ارزیابی نمودند. ارزیابی کلی بهره‌برداران از اجرای طرح نیز در حد مطلوب و بسیار مطلوب برآورد گردید. همچنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که برخی از متغیر‌های میانجی پژوهش تأثیر قابل توجهی را بر ارزیابی اثرات طرح داشته و بر اساس مدل علّی پیشنهادی پژوهش، چهار متغیر نگرشی مورد سنجش در این مطالعه، اثرات مستقیم و غیر مستقیمی را بر متغیر وابسته‌ی ارزیابی اثرات کل شبکه‌های مدرن آبیاری و زهکشی منطقه‌ی مورد مطالعه، داشته‌اند. نتایج حاصل از واکاوی علّی متغیر‌ها نشان داد که در میان این چهار متغیر نگرشی، نگرش نسبت به ساخت کانال و زهکش، نگرش نسبت به آینده‌ی کشاورزی و نگرش نسبت به میزان آب‌بها به ترتیب بیشترین اثر علّی مستقیم را بر متغیر وابسته‌ی ارزیابی اثرات کل داشته‌اند. مشارکت اجتماعی نیز بیشترین تأثیر مستقیم را در بین متغیر‌های پژوهش بر ارزیابی اثرات کلی طرح داشته است.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد، آن دسته از بهره‌بردارانی که مشارکت اجتماعی بیشتری داشته‌اند و در تصمیم‌گیری‌ها و امور عمرانی مربوط به روستایشان همکاری بیشتری را با نهاد‌های محلی داشته‌اند،افراد مسنتر و همچنین افرادی که سطح زیر کشت بیشتری داشته‌اند، اثرات کلی طرح را مطلوب‌تر ارزیابی نموده‌اند. همچنین افرادی که نگرش مثبت‌تری نسبت به ساخت کانال، نگرش مثبت‌تری نسبت به آینده‌ی کشاورزی و نگرش مثبت‌تری نسبت به میزان آب‌بها داشته‌اند نیز اثرات طرح را مطلوب‌تر ارزیابی نموده‌اند. |
|---|---|
| ISSN: | 2322-2069 2322-2794 |