Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
Bâbürlüler, 1526-1858 yılları arasında Hindistan coğrafyasında hüküm sürmüş bir Türk-İslam Devletidir. Kuruluşundan itibaren tahakküm alanını daima genişleten Bâbürlüler, Evrengzîb Âlemgîr (ö. 1707) döneminde Alt Kıta’nın en kudretli siyasi teşekkülü haline geldi. Fakat Evre...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Burdur Mehmet Akif Ersoy University
2024-12-01
|
| Series: | Burdur İlahiyat Dergisi |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.59932/burdurilahiyat.1569466 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1841545764986159104 |
|---|---|
| author | Salih Kalkan |
| author_facet | Salih Kalkan |
| author_sort | Salih Kalkan |
| collection | DOAJ |
| description |
Bâbürlüler, 1526-1858 yılları arasında Hindistan coğrafyasında hüküm sürmüş bir Türk-İslam Devletidir. Kuruluşundan itibaren tahakküm alanını daima genişleten Bâbürlüler, Evrengzîb Âlemgîr (ö. 1707) döneminde Alt Kıta’nın en kudretli siyasi teşekkülü haline geldi. Fakat Evrengzîb’in vefatı ile birlikte söz konusu siyasal yapı son derece hızlı bir şekilde irtifa kaybına uğrayarak sahip olduğu otoriteyi sadece elli sene içerisinde, bölgede sömürgecilik faaliyetlerinde bulunan İngilizlerle paylaşmak zorunda kaldı. Hindistan’da, Bâbürlülerin gerilemesi ve İngiliz sömürgeciliğinin yayılması eşzamanlı ve birbiriyle irtibatlı süreçler olmasına rağmen sömürge döneminde yürütülen tarihsel çalışmalarda İngiliz oryantalistler Bâbürlülerin gerilemesini, İngiliz müdahalelerinden bağımsız bir iç mesele olarak sunarlar. Bunun üzerine inşa edilen İngiliz sömürge idaresini ise çürüyen bir medeniyeti kurtaran güçler olarak tasvir ederler. Oryantalist bir perspektif ile ele alınan Bâbürlülerin gerilemesi böylece on sekizinci yüzyıla oturtulurken, İngiliz sömürgeciliği ise on dokuzuncu yüzyıl ile tahdit edilir. Bu bakış açısının mezkûr konu ile ilgili gelişen yerli tarih yazımı üzerinde biçimlendirici bir etkiye sahip olduğu görülür. Bu etkinin bir tezahürü mahiyetinde hem Hindu ulusalcılar, hem de Hintli Müslümanlar farklı perspektiften konuya yaklaşmakta olsalar dahi genel itibarıyla süreci İngiliz oryantalistlerin yaklaşımlarına uygun olacak şekilde Bâbürlüler üzerinden tek taraflı olarak yürütmektedirler. Hintli Müslümanlar arasında ilgili yaklaşımın ve yerli tarih yazımının şekillenmesinde çağdaş İslami akımlardan Aligarh Hareketinin ve bu hareketin ilk temsilcisi Seyyid Ahmed Han’ın (ö. 1898) ismi ön plana çıkar. Seyyid Ahmed Han’ın genel itibarıyla tarihsel sürece bakışında ve Bâbürlüler özelinde yaklaşımlarının üzerinde İngiliz oryantalistlerin çizdikleri çerçevenin iz düşümlerinin olduğu rahatlıkla müşahede edilir. İkinci dünya savaşı sonrası post-kolonyal dönem itibarıyla Alt Kıta’da yerli tarih yazımı açısından Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin yeni bakış açılarının literatüre kazandırılmış olması söz konusudur. Marksist bir perspektifle ekonomik saikleri daha çok ön plana çıkaran bu yeni yaklaşımların, Aligarh Hareketi mensubu tarihçiler tarafından daha çok dillendirildiği ifade edilebilir. Fakat bu yaklaşımların da genel olarak süreci sadece Bâbürlüler üzerinden yürüterek oryantalist çerçeve ile uyum içerisinde olması dikkat çeker. Tarihsel sürece ilişkin bu perspektifte Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin sürecin tek taraflı yürütülmüş olmasının, İngiliz sömürgeciliğinin zihinlerde “yıkıcı” olmaktan ziyade “yapıcı” bir tasavvura sahip olmasına katkı sunmakta olduğu savunulabilir. Nitekim hâlihazırdaki bu çalışma; Hindistan’da kolonyal dönemde İngilizler tarafından emperyalist kaygılarla üretilen tarihsel inşanın yerli literatürün biçimlenmesine olan etkisine Bâbürlüler özelinde odaklanırken, Alt Kıta’da modernist dini düşüncenin temsilcisi olan Aligarh Hareketi’nin tarihsel sürece ilişkin yaklaşımları üzerindeki oryantalist etkiye işaret etmektedir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-a7d3e6235c394b309ca204b4a44e48d7 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2980-2407 |
| language | Arabic |
| publishDate | 2024-12-01 |
| publisher | Burdur Mehmet Akif Ersoy University |
| record_format | Article |
| series | Burdur İlahiyat Dergisi |
| spelling | doaj-art-a7d3e6235c394b309ca204b4a44e48d72025-01-11T17:59:06ZaraBurdur Mehmet Akif Ersoy UniversityBurdur İlahiyat Dergisi2980-24072024-12-01911914010.59932/burdurilahiyat.1569466 Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde- Salih Kalkan0https://orcid.org/0000-0003-4797-3355TC. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Bâbürlüler, 1526-1858 yılları arasında Hindistan coğrafyasında hüküm sürmüş bir Türk-İslam Devletidir. Kuruluşundan itibaren tahakküm alanını daima genişleten Bâbürlüler, Evrengzîb Âlemgîr (ö. 1707) döneminde Alt Kıta’nın en kudretli siyasi teşekkülü haline geldi. Fakat Evrengzîb’in vefatı ile birlikte söz konusu siyasal yapı son derece hızlı bir şekilde irtifa kaybına uğrayarak sahip olduğu otoriteyi sadece elli sene içerisinde, bölgede sömürgecilik faaliyetlerinde bulunan İngilizlerle paylaşmak zorunda kaldı. Hindistan’da, Bâbürlülerin gerilemesi ve İngiliz sömürgeciliğinin yayılması eşzamanlı ve birbiriyle irtibatlı süreçler olmasına rağmen sömürge döneminde yürütülen tarihsel çalışmalarda İngiliz oryantalistler Bâbürlülerin gerilemesini, İngiliz müdahalelerinden bağımsız bir iç mesele olarak sunarlar. Bunun üzerine inşa edilen İngiliz sömürge idaresini ise çürüyen bir medeniyeti kurtaran güçler olarak tasvir ederler. Oryantalist bir perspektif ile ele alınan Bâbürlülerin gerilemesi böylece on sekizinci yüzyıla oturtulurken, İngiliz sömürgeciliği ise on dokuzuncu yüzyıl ile tahdit edilir. Bu bakış açısının mezkûr konu ile ilgili gelişen yerli tarih yazımı üzerinde biçimlendirici bir etkiye sahip olduğu görülür. Bu etkinin bir tezahürü mahiyetinde hem Hindu ulusalcılar, hem de Hintli Müslümanlar farklı perspektiften konuya yaklaşmakta olsalar dahi genel itibarıyla süreci İngiliz oryantalistlerin yaklaşımlarına uygun olacak şekilde Bâbürlüler üzerinden tek taraflı olarak yürütmektedirler. Hintli Müslümanlar arasında ilgili yaklaşımın ve yerli tarih yazımının şekillenmesinde çağdaş İslami akımlardan Aligarh Hareketinin ve bu hareketin ilk temsilcisi Seyyid Ahmed Han’ın (ö. 1898) ismi ön plana çıkar. Seyyid Ahmed Han’ın genel itibarıyla tarihsel sürece bakışında ve Bâbürlüler özelinde yaklaşımlarının üzerinde İngiliz oryantalistlerin çizdikleri çerçevenin iz düşümlerinin olduğu rahatlıkla müşahede edilir. İkinci dünya savaşı sonrası post-kolonyal dönem itibarıyla Alt Kıta’da yerli tarih yazımı açısından Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin yeni bakış açılarının literatüre kazandırılmış olması söz konusudur. Marksist bir perspektifle ekonomik saikleri daha çok ön plana çıkaran bu yeni yaklaşımların, Aligarh Hareketi mensubu tarihçiler tarafından daha çok dillendirildiği ifade edilebilir. Fakat bu yaklaşımların da genel olarak süreci sadece Bâbürlüler üzerinden yürüterek oryantalist çerçeve ile uyum içerisinde olması dikkat çeker. Tarihsel sürece ilişkin bu perspektifte Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin sürecin tek taraflı yürütülmüş olmasının, İngiliz sömürgeciliğinin zihinlerde “yıkıcı” olmaktan ziyade “yapıcı” bir tasavvura sahip olmasına katkı sunmakta olduğu savunulabilir. Nitekim hâlihazırdaki bu çalışma; Hindistan’da kolonyal dönemde İngilizler tarafından emperyalist kaygılarla üretilen tarihsel inşanın yerli literatürün biçimlenmesine olan etkisine Bâbürlüler özelinde odaklanırken, Alt Kıta’da modernist dini düşüncenin temsilcisi olan Aligarh Hareketi’nin tarihsel sürece ilişkin yaklaşımları üzerindeki oryantalist etkiye işaret etmektedir.https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.59932/burdurilahiyat.1569466 |
| spellingShingle | Salih Kalkan Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde- Burdur İlahiyat Dergisi |
| title |
Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
|
| title_full |
Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
|
| title_fullStr |
Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
|
| title_full_unstemmed |
Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
|
| title_short |
Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-
|
| title_sort | oryantalist tarih yaziminin seyyid ahmed han ve aligarh hareketi uzerindeki etkileri baburlulerin gerilemesi ozelinde |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.59932/burdurilahiyat.1569466 |
| work_keys_str_mv | AT salihkalkan oryantalisttarihyazımınınseyyidahmedhanvealigarhhareketiuzerindekietkileribaburluleringerilemesiozelinde |