پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان)
سابقه و هدف: سیل یکی از آسیب‌رسان‌ترین مخاطرات طبیعی در جهان محسوب می‌شود. درک بهتر پدیده سیل و پیامدهای بالقوه آن ضرورت دارد. تحقیق حاضر بخشی از رویکرد مدیریت ریسک –محور سیل بر اساس چارچوب KULTURisk است که در آن آسیب‌پذیری به‌عنوان یکی از مولفه‌های ریسک سیل بررسی می‌شود. هدف تحقیق ارزیابی آسیب‌پذیر...
Saved in:
| Main Authors: | , , , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2023-06-01
|
| Series: | پژوهش‌های حفاظت آب و خاک |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jwsc.gau.ac.ir/article_6586_d1a5c014e1e196a0f14a844d839748b0.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1846142781872930816 |
|---|---|
| author | محبوبه بای ناصر طهماسبی پور حسین زینی وند امیر سعدالدین مهدی کاهه |
| author_facet | محبوبه بای ناصر طهماسبی پور حسین زینی وند امیر سعدالدین مهدی کاهه |
| author_sort | محبوبه بای |
| collection | DOAJ |
| description | سابقه و هدف: سیل یکی از آسیب‌رسان‌ترین مخاطرات طبیعی در جهان محسوب می‌شود. درک بهتر پدیده سیل و پیامدهای بالقوه آن ضرورت دارد. تحقیق حاضر بخشی از رویکرد مدیریت ریسک –محور سیل بر اساس چارچوب KULTURisk است که در آن آسیب‌پذیری به‌عنوان یکی از مولفه‌های ریسک سیل بررسی می‌شود. هدف تحقیق ارزیابی آسیب‌پذیری جوامع محلی در مواجهه با پدیده سیل در شرایط موجود و نیز پیش‌بینی اثرهای سناریوهای مدیریتی بر کاهش آن است. ارزیابی آسیب‌پذیری سیل، مستلزم کمی‌کردن اجزای آسیب‌پذیری است. مواد و روش‌ها: در این تحقیق، با توجه به هدف مورد نظر و با استفاده از بازدیدهای میدانی و مرور منابع مولفه‌ها، متغیرها و شاخص‌های متناسب با شرایط موجود منطقه انتخاب شد. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با جوامع محلی، سالنامه‌های آماری، اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن، دستورالعمل و راهنمای سامانه مدیریت آمار و اطلاعات بیمارستانی و همچنین مراجعه به دستگاه‌های اجرایی مرتبط در سطح شهرستان رامیان و استان گلستان جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شد. جامعه آماری شامل جوامع محلی ساکن در پهنه سیلاب با دوره بازگشت صد سال در بازه‌ای از رودخانه قره‌چای شهر رامیان از سرشاخه‌های رودخانه گرگانرود واقع در استان گلستان می‌باشد. دلیل انتخاب بازه مذکور موقعیت قرارگیری روستاها در مجاورت رودخانه و نیز فراوانی وقوع رخدادهای سیلابی است که طی سال‌های گذشته رخ داده است. مقادیر شاخص‌ها با روش مقیاس طبقه‌بندی شده و با روش فاصله تا مرجع نرمال‌سازی شدند. وزن هر یک از شاخص‌ها با روش دلفی تعیین گردید. مقادیر شاخص‌های نرمال شده در محیط GIS به لایه‌های مکانی تبدیل شدند. بدین‌ترتیب با ترکیب لایه‌های متغیرهای حساسیت، ظرفیت‌های سازگاری و مدارا نقشه آسیب‌پذیری منطقه هدف تهیه شد. بر اساس نتایج حاصل، سه سناریوی اصلاحی شامل ایجاد سامانه هشدار زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک به‌منظور کاهش سطح آسیب‌پذیری در مواجهه با سیل برای منطقه هدف انتخاب شد.یافته‌ها: سطح آسیب‌پذیری مناطق متأثر از سیل در منطقه هدف در شرایط کنونی در طبقه "زیادآسیب‌پذیر" قرار گرفت که با اعمال سناریوی اصلاحی ترکیبی (سامانه هشدار سیل زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک) آسیب‌پذیری به طبقه"کمی‌آسیب‌پذیر" خواهد رسید.نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاضر علاوه بر کمک به درک بهتر پدیده سیل و پیامدهای بالقوه آن توسط مردم روستای سیدکلاته و مسئولین، موجب تسهیل در اولویت‌بندی اقدامات متناسب با شرایط منطقه به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری از طریق افزایش ظرفیت‌های سازگاری و مدارا می‌گردد. چرا که میزان اثربخشی اقدامات پیشنهادی (ایجاد سامانه هشدار زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک) بر کاهش آسیب‌پذیری و به تبع آن کاهش میزان تلفات جانی و خسارات مالی مشخص شده است که خود گام مهمی در راستای مدیریت ریسک-محورسیل در مقیاس‌های مختلف مکانی بشمار می‌رود. همچنین نتایج این مطالعه ضرورت ارزیابی آسیب‌پذیری و اتخاذ سیاست‌های خاص در مقیاس محلی (روستای سیدکلاته) را نشان می‌دهد. این در حالی است که این موضوع به‌طور معمول در برنامه‌ریزی‌های فنی و مالی در حوزه مدیریت بحران بویژه مدیریت ریسک سیل لحاظ نمی‌شود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-6789d6d85f7b41faa56980d8acac7bcc |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-2069 2322-2794 |
| language | fas |
| publishDate | 2023-06-01 |
| publisher | Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources |
| record_format | Article |
| series | پژوهش‌های حفاظت آب و خاک |
| spelling | doaj-art-6789d6d85f7b41faa56980d8acac7bcc2024-12-03T04:56:09ZfasGorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resourcesپژوهش‌های حفاظت آب و خاک2322-20692322-27942023-06-01302517410.22069/jwsc.2023.20801.35966586پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان)محبوبه بای0ناصر طهماسبی پور1حسین زینی وند2امیر سعدالدین3مهدی کاهه4دانشجوی دکتری مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، ایران.نویسنده مسئول، دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، ایران.دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، ایران.استاد گروه آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.دکتری سازه‌های آبی، کارشناس بررسی‌های اقتصادی، شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان، ایران.سابقه و هدف: سیل یکی از آسیب‌رسان‌ترین مخاطرات طبیعی در جهان محسوب می‌شود. درک بهتر پدیده سیل و پیامدهای بالقوه آن ضرورت دارد. تحقیق حاضر بخشی از رویکرد مدیریت ریسک –محور سیل بر اساس چارچوب KULTURisk است که در آن آسیب‌پذیری به‌عنوان یکی از مولفه‌های ریسک سیل بررسی می‌شود. هدف تحقیق ارزیابی آسیب‌پذیری جوامع محلی در مواجهه با پدیده سیل در شرایط موجود و نیز پیش‌بینی اثرهای سناریوهای مدیریتی بر کاهش آن است. ارزیابی آسیب‌پذیری سیل، مستلزم کمی‌کردن اجزای آسیب‌پذیری است. مواد و روش‌ها: در این تحقیق، با توجه به هدف مورد نظر و با استفاده از بازدیدهای میدانی و مرور منابع مولفه‌ها، متغیرها و شاخص‌های متناسب با شرایط موجود منطقه انتخاب شد. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با جوامع محلی، سالنامه‌های آماری، اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن، دستورالعمل و راهنمای سامانه مدیریت آمار و اطلاعات بیمارستانی و همچنین مراجعه به دستگاه‌های اجرایی مرتبط در سطح شهرستان رامیان و استان گلستان جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شد. جامعه آماری شامل جوامع محلی ساکن در پهنه سیلاب با دوره بازگشت صد سال در بازه‌ای از رودخانه قره‌چای شهر رامیان از سرشاخه‌های رودخانه گرگانرود واقع در استان گلستان می‌باشد. دلیل انتخاب بازه مذکور موقعیت قرارگیری روستاها در مجاورت رودخانه و نیز فراوانی وقوع رخدادهای سیلابی است که طی سال‌های گذشته رخ داده است. مقادیر شاخص‌ها با روش مقیاس طبقه‌بندی شده و با روش فاصله تا مرجع نرمال‌سازی شدند. وزن هر یک از شاخص‌ها با روش دلفی تعیین گردید. مقادیر شاخص‌های نرمال شده در محیط GIS به لایه‌های مکانی تبدیل شدند. بدین‌ترتیب با ترکیب لایه‌های متغیرهای حساسیت، ظرفیت‌های سازگاری و مدارا نقشه آسیب‌پذیری منطقه هدف تهیه شد. بر اساس نتایج حاصل، سه سناریوی اصلاحی شامل ایجاد سامانه هشدار زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک به‌منظور کاهش سطح آسیب‌پذیری در مواجهه با سیل برای منطقه هدف انتخاب شد.یافته‌ها: سطح آسیب‌پذیری مناطق متأثر از سیل در منطقه هدف در شرایط کنونی در طبقه "زیادآسیب‌پذیر" قرار گرفت که با اعمال سناریوی اصلاحی ترکیبی (سامانه هشدار سیل زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک) آسیب‌پذیری به طبقه"کمی‌آسیب‌پذیر" خواهد رسید.نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاضر علاوه بر کمک به درک بهتر پدیده سیل و پیامدهای بالقوه آن توسط مردم روستای سیدکلاته و مسئولین، موجب تسهیل در اولویت‌بندی اقدامات متناسب با شرایط منطقه به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری از طریق افزایش ظرفیت‌های سازگاری و مدارا می‌گردد. چرا که میزان اثربخشی اقدامات پیشنهادی (ایجاد سامانه هشدار زودهنگام، بهبود حکمرانی ریسک و توزیع ریسک) بر کاهش آسیب‌پذیری و به تبع آن کاهش میزان تلفات جانی و خسارات مالی مشخص شده است که خود گام مهمی در راستای مدیریت ریسک-محورسیل در مقیاس‌های مختلف مکانی بشمار می‌رود. همچنین نتایج این مطالعه ضرورت ارزیابی آسیب‌پذیری و اتخاذ سیاست‌های خاص در مقیاس محلی (روستای سیدکلاته) را نشان می‌دهد. این در حالی است که این موضوع به‌طور معمول در برنامه‌ریزی‌های فنی و مالی در حوزه مدیریت بحران بویژه مدیریت ریسک سیل لحاظ نمی‌شود.https://jwsc.gau.ac.ir/article_6586_d1a5c014e1e196a0f14a844d839748b0.pdfرویکرد kulturiskمدیریت ریسک-محور سیلآسیب‌پذیریسناریو اصلاحیرودخانه قره‌چای |
| spellingShingle | محبوبه بای ناصر طهماسبی پور حسین زینی وند امیر سعدالدین مهدی کاهه پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) پژوهش‌های حفاظت آب و خاک رویکرد kulturisk مدیریت ریسک-محور سیل آسیب‌پذیری سناریو اصلاحی رودخانه قره‌چای |
| title | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) |
| title_full | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) |
| title_fullStr | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) |
| title_full_unstemmed | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) |
| title_short | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب (رودخانه قره‌چای شهر رامیان-استان گلستان) |
| title_sort | پیش‌بینی اثرهای سناریوهای اصلاحی بر کاهش آسیب‌پذیری جوامع محلی در پهنه سیلاب رودخانه قره‌چای شهر رامیان استان گلستان |
| topic | رویکرد kulturisk مدیریت ریسک-محور سیل آسیب‌پذیری سناریو اصلاحی رودخانه قره‌چای |
| url | https://jwsc.gau.ac.ir/article_6586_d1a5c014e1e196a0f14a844d839748b0.pdf |
| work_keys_str_mv | AT mḥbwbhbạy pysẖbynyạtẖrhạysnạrywhạyạṣlạḥybrḵạhsẖậsybpdẖyryjwạmʿmḥlydrphnhsylạbrwdkẖạnhqrhcẖạysẖhrrạmyạnạstạnglstạn AT nạṣrṭhmạsbypwr pysẖbynyạtẖrhạysnạrywhạyạṣlạḥybrḵạhsẖậsybpdẖyryjwạmʿmḥlydrphnhsylạbrwdkẖạnhqrhcẖạysẖhrrạmyạnạstạnglstạn AT ḥsynzynywnd pysẖbynyạtẖrhạysnạrywhạyạṣlạḥybrḵạhsẖậsybpdẖyryjwạmʿmḥlydrphnhsylạbrwdkẖạnhqrhcẖạysẖhrrạmyạnạstạnglstạn AT ạmyrsʿdạldyn pysẖbynyạtẖrhạysnạrywhạyạṣlạḥybrḵạhsẖậsybpdẖyryjwạmʿmḥlydrphnhsylạbrwdkẖạnhqrhcẖạysẖhrrạmyạnạstạnglstạn AT mhdyḵạhh pysẖbynyạtẖrhạysnạrywhạyạṣlạḥybrḵạhsẖậsybpdẖyryjwạmʿmḥlydrphnhsylạbrwdkẖạnhqrhcẖạysẖhrrạmyạnạstạnglstạn |