LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ
Leibniz’e göre özgürlüğün iki anlamı ve üç koşulu vardır. Özgürlük hem sınırlamanın hem de zorunluluğun yokluğu anlamlarına gelir. Kendiliğindenlik, olumsallık ve akıl ilkeleri ise özgürlüğün gerekli koşullardır. Literatürde ağırlıklı olarak bu üç koşulun ayırt etme gücü tartışılmış, özgürlüğün koşu...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Türk Felsefe Derneği
2023-10-01
|
| Series: | Felsefe Dünyası |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2684456 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832571092362854400 |
|---|---|
| author | Yavuz Kılıç Eda Hayrioğulları |
| author_facet | Yavuz Kılıç Eda Hayrioğulları |
| author_sort | Yavuz Kılıç |
| collection | DOAJ |
| description | Leibniz’e göre özgürlüğün iki anlamı ve üç koşulu vardır. Özgürlük hem sınırlamanın hem de zorunluluğun yokluğu anlamlarına gelir. Kendiliğindenlik, olumsallık ve akıl ilkeleri ise özgürlüğün gerekli koşullardır. Literatürde ağırlıklı olarak bu üç koşulun ayırt etme gücü tartışılmış, özgürlüğün koşulları ve anlamları arasındaki ilişkinin doğası sorunuysa aynı düzeyde ilgi görmemiştir. Bu çalışmada öncelikle özgürlüğün üç koşu incelenecek ve bu koşulların özgürlüğün iki anlamıyla bağlantıları ortaya konulmaya çalışılacaktır. İkinci olarak, Lebiniz kendi dizgesinde özgürlüğün her iki anlamıyla da yeri olduğunu gösterdiğine inanır. Öncelikle özgürlük sınırlamanın yokluğu olarak ele alındığında, önceden kurulmuş uyum ilkesi gereği dizgede tözler arasında hiçbir etkileşime, dolayısıyla belirlenime izin olmadığından özgürlüğün maksimum düzeye çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. Fakat özgürlüğü ikinci anlamıyla, zorunluluğun yokluğu olarak düşündüğümüzde ise neredeyse tam tersi; minimum seviyede özgürlük durumu ortaya çıkar. Leibniz’in ontolojisinde tanrının en iyi ilkesine göre olası dünyalar arasından seçip; yeter sebep ilkesiyle birbirine bağladığı olaylar serisi olarak yarattığı dünyada katı bir zorunluluk hâkim görünmektedir. Leibniz bu sorunu, zorunluluk ve kesinlik arasındaki ayrımı vurgulayıp, farklı zorunluluk türleri tanımlamak gibi pek de kabul görmemiş girişimlerle aşmaya çalışır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-42840ceaa7e24ee5b4ec92e0c23e3acd |
| institution | Kabale University |
| issn | 1301-0875 |
| language | English |
| publishDate | 2023-10-01 |
| publisher | Türk Felsefe Derneği |
| record_format | Article |
| series | Felsefe Dünyası |
| spelling | doaj-art-42840ceaa7e24ee5b4ec92e0c23e3acd2025-02-02T13:20:46ZengTürk Felsefe DerneğiFelsefe Dünyası1301-08752023-10-0177 - EK15217210.58634/felsefedunyasi.11833562040LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİYavuz Kılıç0https://orcid.org/0000-0002-2948-9810Eda Hayrioğulları1https://orcid.org/0000-0002-6923-2577ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİLeibniz’e göre özgürlüğün iki anlamı ve üç koşulu vardır. Özgürlük hem sınırlamanın hem de zorunluluğun yokluğu anlamlarına gelir. Kendiliğindenlik, olumsallık ve akıl ilkeleri ise özgürlüğün gerekli koşullardır. Literatürde ağırlıklı olarak bu üç koşulun ayırt etme gücü tartışılmış, özgürlüğün koşulları ve anlamları arasındaki ilişkinin doğası sorunuysa aynı düzeyde ilgi görmemiştir. Bu çalışmada öncelikle özgürlüğün üç koşu incelenecek ve bu koşulların özgürlüğün iki anlamıyla bağlantıları ortaya konulmaya çalışılacaktır. İkinci olarak, Lebiniz kendi dizgesinde özgürlüğün her iki anlamıyla da yeri olduğunu gösterdiğine inanır. Öncelikle özgürlük sınırlamanın yokluğu olarak ele alındığında, önceden kurulmuş uyum ilkesi gereği dizgede tözler arasında hiçbir etkileşime, dolayısıyla belirlenime izin olmadığından özgürlüğün maksimum düzeye çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. Fakat özgürlüğü ikinci anlamıyla, zorunluluğun yokluğu olarak düşündüğümüzde ise neredeyse tam tersi; minimum seviyede özgürlük durumu ortaya çıkar. Leibniz’in ontolojisinde tanrının en iyi ilkesine göre olası dünyalar arasından seçip; yeter sebep ilkesiyle birbirine bağladığı olaylar serisi olarak yarattığı dünyada katı bir zorunluluk hâkim görünmektedir. Leibniz bu sorunu, zorunluluk ve kesinlik arasındaki ayrımı vurgulayıp, farklı zorunluluk türleri tanımlamak gibi pek de kabul görmemiş girişimlerle aşmaya çalışır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2684456leibnizözgürlükbelirlenimcilikkendiliğindenlikolumsallıkakılleibnizfreedomdeterminismspontaneitycontingencyreason |
| spellingShingle | Yavuz Kılıç Eda Hayrioğulları LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ Felsefe Dünyası leibniz özgürlük belirlenimcilik kendiliğindenlik olumsallık akıl leibniz freedom determinism spontaneity contingency reason |
| title | LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ |
| title_full | LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ |
| title_fullStr | LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ |
| title_full_unstemmed | LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ |
| title_short | LEİBNİZ'İN ÖZGÜRLÜK LABİRENTİ |
| title_sort | leibniz in ozgurluk labirenti |
| topic | leibniz özgürlük belirlenimcilik kendiliğindenlik olumsallık akıl leibniz freedom determinism spontaneity contingency reason |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2684456 |
| work_keys_str_mv | AT yavuzkılıc leibnizinozgurluklabirenti AT edahayriogulları leibnizinozgurluklabirenti |