Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme
Bu makalede Fârâbî’nin tümevarım anlayışı tümevarımın tanım, kullanım amacı, beş sanattaki yeri, eğitim ve öğretimdeki işleviyle incelenmektedir. Çalışmanın iddiası, Fârâbî’nin tümevarımın doğasından kaynaklanan bazı problemlere cevap verebilecek şekilde kendi mantık anlayışına özgü olarak tümevarım...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Durmus Gunay
2023-03-01
|
| Series: | Üniversite Araştırmaları Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2969640 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1841533605786943488 |
|---|---|
| author | Yunus Emre Akbay |
| author_facet | Yunus Emre Akbay |
| author_sort | Yunus Emre Akbay |
| collection | DOAJ |
| description | Bu makalede Fârâbî’nin tümevarım anlayışı tümevarımın tanım, kullanım amacı, beş sanattaki yeri, eğitim ve öğretimdeki işleviyle incelenmektedir. Çalışmanın iddiası, Fârâbî’nin tümevarımın doğasından kaynaklanan bazı problemlere cevap verebilecek şekilde kendi mantık anlayışına özgü olarak tümevarımı yorumladığıdır. Fârâbî’nin eserlerinin öncelendiği araştırmada metin analizi ve ikincil literatürdeki eserlerle yapılan karşılaştırmalardan faydalanılmıştır. Filozofa göre tümevarım, parçadan bütüne yönelik bir akıl yürütmedir. O, tümevarımı burhân sanatında tümel önermenin anlaşılması; cedeldeyse külli öncülün tasdiklenmesi açısından yorumlar. Fârâbî, salt tümevarımı bir ispat yöntemi olarak görmeyerek, Aristoteles’in burhân teorisindeki tümevarımın rolünü değiştirir. Ayrıca o, tümel kavram, önerme ve bilimin ilk ilkelerini tümevarımın maksatları arasında sayan Aristoteles yorumundan farklı bir öneri sunar. Filozof tekillerdeki ortak özelliklerin verili olmadan tümevarımla bilinemeyeceği, tümevarımın döngüsel olduğu ve tekillerin tümevarımla tüketilemeyeceği iddialarına cevap verir. Fârâbî, Aristoteles’te açıktan yapılmayan tam ve eksik tümevarım ayrımını yaparak tam ve eksik tümevarımın burhânî ya da cedelî akıl yürütmelerdeki kullanımıyla ortaya çıkan yargının kesinliğini tartışır. Fârâbî, tümevarımı, temsil ve tümdengelimle birlikte karmaşık argüman kurgulamak üzere kullanır. O, tümevarımın eğitim açısından faydalarını sayarak meseleyi bu boyutuyla analiz eder. Bununla beraber, farklı ifadeleri ışığında tecrübe ve tümevarımın nasıl bir ilişkiye sahip olduğu Fârâbî’nin eleştirilebilecek yönleri arasında sayılabilir. Sonuç olarak Fârâbî’nin tümevarıma dair bazı şârihlerin ışığında fakat kendi felsefesine uygun alternatif bir okumayı önerdiği söylenebilir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-2cfb741690124ad8ba29f7a6ecef8dd7 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2636-7459 |
| language | English |
| publishDate | 2023-03-01 |
| publisher | Durmus Gunay |
| record_format | Article |
| series | Üniversite Araştırmaları Dergisi |
| spelling | doaj-art-2cfb741690124ad8ba29f7a6ecef8dd72025-01-15T14:25:06ZengDurmus GunayÜniversite Araştırmaları Dergisi2636-74592023-03-0161132510.32329/uad.12552971214Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İncelemeYunus Emre Akbay0https://orcid.org/0000-0003-1050-4926Süleyman Demirel ÜniversitesiBu makalede Fârâbî’nin tümevarım anlayışı tümevarımın tanım, kullanım amacı, beş sanattaki yeri, eğitim ve öğretimdeki işleviyle incelenmektedir. Çalışmanın iddiası, Fârâbî’nin tümevarımın doğasından kaynaklanan bazı problemlere cevap verebilecek şekilde kendi mantık anlayışına özgü olarak tümevarımı yorumladığıdır. Fârâbî’nin eserlerinin öncelendiği araştırmada metin analizi ve ikincil literatürdeki eserlerle yapılan karşılaştırmalardan faydalanılmıştır. Filozofa göre tümevarım, parçadan bütüne yönelik bir akıl yürütmedir. O, tümevarımı burhân sanatında tümel önermenin anlaşılması; cedeldeyse külli öncülün tasdiklenmesi açısından yorumlar. Fârâbî, salt tümevarımı bir ispat yöntemi olarak görmeyerek, Aristoteles’in burhân teorisindeki tümevarımın rolünü değiştirir. Ayrıca o, tümel kavram, önerme ve bilimin ilk ilkelerini tümevarımın maksatları arasında sayan Aristoteles yorumundan farklı bir öneri sunar. Filozof tekillerdeki ortak özelliklerin verili olmadan tümevarımla bilinemeyeceği, tümevarımın döngüsel olduğu ve tekillerin tümevarımla tüketilemeyeceği iddialarına cevap verir. Fârâbî, Aristoteles’te açıktan yapılmayan tam ve eksik tümevarım ayrımını yaparak tam ve eksik tümevarımın burhânî ya da cedelî akıl yürütmelerdeki kullanımıyla ortaya çıkan yargının kesinliğini tartışır. Fârâbî, tümevarımı, temsil ve tümdengelimle birlikte karmaşık argüman kurgulamak üzere kullanır. O, tümevarımın eğitim açısından faydalarını sayarak meseleyi bu boyutuyla analiz eder. Bununla beraber, farklı ifadeleri ışığında tecrübe ve tümevarımın nasıl bir ilişkiye sahip olduğu Fârâbî’nin eleştirilebilecek yönleri arasında sayılabilir. Sonuç olarak Fârâbî’nin tümevarıma dair bazı şârihlerin ışığında fakat kendi felsefesine uygun alternatif bir okumayı önerdiği söylenebilir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2969640felsefemantıkakıl yürütmefârâbîtümevarımi̇stikraphilosophylogicreasoningfârâbîinductionistiqrâ. |
| spellingShingle | Yunus Emre Akbay Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme Üniversite Araştırmaları Dergisi felsefe mantık akıl yürütme fârâbî tümevarım i̇stikra philosophy logic reasoning fârâbî induction istiqrâ. |
| title | Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme |
| title_full | Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme |
| title_fullStr | Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme |
| title_full_unstemmed | Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme |
| title_short | Fârâbî’nin Tümevarım Anlayışı Üzerine Bir İnceleme |
| title_sort | farabi nin tumevarim anlayisi uzerine bir inceleme |
| topic | felsefe mantık akıl yürütme fârâbî tümevarım i̇stikra philosophy logic reasoning fârâbî induction istiqrâ. |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2969640 |
| work_keys_str_mv | AT yunusemreakbay farabinintumevarımanlayısıuzerinebirinceleme |